بسط و گسترش در فیلمنامه نویسی
بسط و گسترش در فیلمنامه نویسی
هر فیلمنامه از جایی آغاز میشود: یک ایده، یک تصویر ذهنی، یا حتی یک جمله ساده. اما ایده بهتنهایی کافی نیست. آنچه از ایده، فیلمنامهای کامل میسازد، توانایی بسط و گسترش آن است؛ مرحلهای که در آن نویسنده، دانه اولیه داستان را به درختی تنومند و پرجزئیات تبدیل میکند.
بسیاری از نویسندگان جوان تصور میکنند بسط دادن یعنی «حجیم کردن» یا اضافه کردن صحنههای زیاد برای پر کردن صفحات. در حالی که بسط و گسترش واقعی، به معنای عمق دادن به ایده است، نه طولانی کردن آن. این همان جایی است که نویسنده باید جهان داستان را بسازد، انگیزه شخصیتها را کشف کند و روابط میان آنها را در قالب درام به نمایش بگذارد.
بسط یعنی عمق دادن، نه چاق کردن
بسط دادن به ایده، به معنای کاوش در لایههای درونی داستان است. یعنی کشف اینکه چرا این داستان باید تعریف شود، چه چیزی در هسته آن وجود دارد و چهطور میتوان آن را به تجربهای احساسی برای مخاطب تبدیل کرد.
در بسط دادن، عناصر اصلی طرح را کامل میکنیم:
-
چه کسی قهرمان داستان است؟
-
چه میخواهد؟
-
چه مانعی سر راهش قرار دارد؟
-
و چرا این مانع اهمیت دارد؟
در این مرحله، شخصیتها جان میگیرند. رفتارها، باورها و تصمیمهایشان شکل میگیرد و هر جزئی از داستان به هدفی دراماتیک خدمت میکند. بسط دادن در واقع فرآیندی تحلیلی است که باعث میشود هر صحنه و هر کنش، معنایی عمیقتر پیدا کند.
گسترش یعنی پربار کردن جهان داستان
وقتی از «گسترش» صحبت میکنیم، منظور ما اضافه کردن صحنههای بیفایده نیست. گسترش، یعنی تقویت بافت جهان داستان از طریق جزییات معنادار. این جزییات شامل مکانها، روابط فرعی یا حتی خردهروایتهایی است که به فهم بهتر درام کمک میکنند.
در فیلمنامه سینمایی، گسترش زمانی اتفاق میافتد که نویسنده بتواند از دل ایده اصلی، موقعیتها و تضادهای متنوع استخراج کند. هر صحنه باید دلیل وجودی داشته باشد؛ یا شخصیت را پیش ببرد، یا تنش ایجاد کند، یا اطلاعات تازهای بدهد. اگر صحنهای هیچکدام از این کارها را نکند، حذف آن نهتنها ضرر ندارد بلکه فیلمنامه را منسجمتر میکند.
بسط و گسترش در فیلمنامههای موفق
برای مثال، ایده اولیهی فیلم بتمن بسیار ساده است:
«بروس وین با آموزشهای سخت و الهام از مفهوم عدالت، تصمیم میگیرد با جرم و فساد مبارزه کند.»
اما این ایده، زمانی به یک فیلمنامه جذاب تبدیل میشود که نویسنده آن را بسط و گسترش میدهد:
-
زخم پیشداستانی مرگ والدین بروس، انگیزه درونی او را شکل میدهد.
-
خدمتکار وفادارش آلفرد، بُعد انسانی او را تقویت میکند.
-
دشمنی با مانیفستی فلسفی، مثل جوکر، تضاد درونی داستان را عمیقتر میسازد.
-
عشق یا روابط انسانی، بُعد احساسی و آسیبپذیری او را آشکار میکند.
در نتیجه، ایدهای ساده تبدیل به داستانی پیچیده و چندلایه میشود. این همان بسط و گسترش واقعی است؛ حرکتی از سطح به عمق.
تفاوت بسط و گسترش با اضافهگویی
اشتباه رایج بسیاری از فیلمنامهنویسان تازهکار، افزودن صحنهها و خردهروایتهای بیدلیل است. در حالی که بسط و گسترش باید هدفمند و بر پایهی ساختار باشد. ساختار سهپردهای (Three Act Structure) یا مدل دایرهای دن هارمون میتواند راهنمای خوبی برای نظم دادن به این مرحله باشد.
یادمان باشد: بسط و گسترش یعنی خلق ارتباطهای درونی میان اجزای داستان، نه پر کردن فضای فیلمنامه با صحنههای تکراری. هر چیزی که در داستان مینویسید باید یا شخصیت را آشکار کند یا داستان را جلو ببرد.
جمعبندی: جان بخشیدن به ایده
بسط و گسترش در فیلمنامهنویسی، مرحلهای است که در آن ایده زنده میشود. نویسنده با افزودن عمق، معنا و جزئیات دراماتیک، از یک طرح ساده، داستانی کامل و باورپذیر میسازد. این مرحله، تفاوت میان یک فیلمنامه خام و یک اثر حرفهای را رقم میزند.
یادمان نرود؛ بسط و گسترش یعنی دمیدن جان در ایده، نه چاق کردن بیدلیل قصه.
دیدگاهتان را بنویسید